Πρόεδρος του Κέντρου Μελετών Μέσης Ανατολής, Επισκέπτης Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο HSE (Εθνικό Ερευνητικό Πανεπιστήμιο Ανώτατη Σχολή Οικονομικών Επιστημών), στη Μόσχα.
Το κυβερνών κόμμα υπέστη μεγάλες αποτυχίες στις πρόσφατες εκλογές- η εσωτερική πολιτική και ο διεθνής ρόλος της Άγκυρας βρίσκονται σε ένα κρίσιμο κομβικό σημείο
Στον απόηχο των δημοτικών εκλογών της 31ης Μαρτίου, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Έρντογαν προέβη σε μια σημαντική ανακοίνωση, δηλώνοντας ότι πρόκειται για την τελευταία πολιτική του αναμέτρηση εντός των ορίων της ισχύουσας νομοθεσίας. Δήλωσε χαρακτηριστικά: “Για μένα, αυτό είναι το τέλος. Αυτές οι εκλογές είναι οι τελευταίες μου εκλογές στο πλαίσιο των εξουσιών που μου παρέχει ο νόμος. Μετά από αυτές, θα υπάρξει μια μετάβαση στους αδελφούς μου που θα έρθουν μετά από μένα”. Αυτό σηματοδότησε μια κομβική στιγμή, όχι μόνο για την καριέρα του, αλλά ενδεχομένως και για το κοινωνικοπολιτικό τοπίο της Τουρκίας.
Η θητεία του Έρντογαν ως πρωθυπουργού και μετέπειτα προέδρου, η οποία ξεκίνησε το 2003, χαρακτηρίστηκε από μια σειρά πολιτικών μετασχηματισμών που επηρέασαν σημαντικά την εσωτερική και διεθνή θέση της Τουρκίας. Ωστόσο, οι περιορισμοί που θέτει η τουρκική νομοθεσία, οι οποίοι απαιτούν από τον Έρντογαν να υποχωρήσει, υποδηλώνουν μια ευρύτερη αλλαγή που βρίσκεται σε εξέλιξη, σηματοδοτώντας ίσως το τέλος της εποχής Έρντογαν.
Οι προεδρικές εκλογές του 2023 υπογράμμισαν αυτή την αίσθηση. Ο Έρντογαν εξασφάλισε τη νίκη σε έναν στενά αμφισβητούμενο δεύτερο γύρο, συγκεντρώνοντας το 52,18% των ψήφων έναντι του 47,82% του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Αυτή η μικρή διαφορά, πρωτοφανής στη θητεία του Έρντογαν, υποδηλώνει την αλλαγή του πολιτικού ρεύματος, η οποία τεκμηριώθηκε περαιτέρω από τα αποτελέσματα των πρόσφατων δημοτικών εκλογών.
Οι δημοτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου αποκάλυψαν έναν έντονο μετασχηματισμό στην εσωτερική κοινωνικοπολιτική δυναμική της Τουρκίας. Το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της αντιπολίτευσης (CHP) κέρδισε σε 36 από τους 81 δήμους, ένα σημαντικό άλμα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, γεγονός που υποδηλώνει ένα ανερχόμενο παλιρροιακό ρεύμα αλλαγής. Με εθνικό ποσοστό 37,7% των ψήφων έναντι 35,4% του κυβερνώντος κόμματος και συμμετοχή 77,3%, οι εκλογές αυτές αποτέλεσαν την πιο ουσιαστική νίκη της αντιπολίτευσης από την άνοδο του Έρντογαν στην εξουσία.
Κομβικό σημείο της αντιπαράθεσης ήταν η Κωνσταντινούπολη, η γενέτειρα του Έρντογαν, όπου ξεκίνησε την πολιτική του σταδιοδρομία. Ο Εκρέμ Ιμάμογλου του CHP κέρδισε τη δημαρχία με σημαντική διαφορά, παγιώνοντας τον έλεγχο της αντιπολίτευσης στην πολυπληθέστερη πόλη της Τουρκίας. Ομοίως, στην Άγκυρα σημειώθηκε μια σαρωτική νίκη του Μανσούρ Γιαβάς του CHP, καταδεικνύοντας περαιτέρω την αλλαγή του πολιτικού τοπίου.
Οι εκλογές αυτές ανέδειξαν επίσης σημαντικές περιφερειακές διαφοροποιήσεις στο ζήτημα της λαϊκής υποστήριξης των κομμάτων. Ενώ το κόμμα του Έρντογαν διατήρησε την κυριαρχία του στην κεντρική Τουρκία, σημείωσε επίσης αξιοσημείωτα κέρδη στο νότο, περιοχές που καταστράφηκαν πρόσφατα από έναν καταστροφικό σεισμό. Αντίθετα, το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα (HDP) πήρε τον έλεγχο 10 επαρχιών στο κυρίως κουρδικό νοτιοανατολικό τμήμα, υποδεικνύοντας μια διαφοροποίηση στην πολιτική εκπροσώπηση και τις πολιτικές προτεραιότητες.
Ίσως το πιο εντυπωσιακό ήταν η νίκη του μετριοπαθούς ισλαμιστικού Κόμματος Νέας Ευημερίας στην επαρχία Şanlıurfa, εκφράζοντας μια απομάκρυνση από τη συμμαχική βάση του Ερντογάν, που σηματοδοτεί μια αναδιάταξη των πολιτικών παρατάξεων της Τουρκίας ως απάντηση στις εγχώριες και διεθνείς πιέσεις, συμπεριλαμβανομένων των συνεπειών του πολέμου στη Γάζα.
Οι εξελίξεις αυτές υποδηλώνουν μια κρίσιμη καμπή στην τουρκική πολιτική. Η αναγνώριση από πλευράς Έρντογαν ότι πρόκειται για την τελευταία θητεία του εντός του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου, σε συνδυασμό με τα εκλογικά οφέλη της αντιπολίτευσης, παραπέμπει σε έναν πιθανό μετασχηματισμό του κοινωνικοπολιτικού τοπίου της Τουρκίας. Καθώς η εποχή του Ερντογάν ενδεχομένως πλησιάζει προς το τέλος της, η άνοδος νέων πολιτικών δυνάμεων και ευθυγραμμίσεων προμηνύει μια περίοδο ενδοσκόπησης και δυνητικού αναπροσανατολισμού για την Τουρκική Δημοκρατία, η οποία κινείται μεταξύ των βαθιά ριζωμένων ιστορικών ταυτοτήτων της και των απαιτήσεων της σύγχρονης διακυβέρνησης.
Οι επιπτώσεις αυτής της μετάβασης εκτείνονται πέρα από την Τουρκία, επηρεάζοντας ενδεχομένως το ρόλο της στην παγκόσμια σκηνή, ιδίως σε σχέση με τη Δύση και τη Μέση Ανατολή. Καθώς η Τουρκική Δημοκρατία βρίσκεται σε αυτό το σταυροδρόμι, η εξελισσόμενη πολιτική ατζέντα θα είναι κρίσιμη για τη διαμόρφωση όχι μόνο του μέλλοντός της αλλά και της κληρονομιάς της που αφήνει πίσω της το καθεστώς διακυβέρνησης υπο την ηγεσία του Έρντογαν.
Η οικονομική κρίση της Τουρκίας: Δεν υπάρχουν χρήματα, δεν υπάρχει μέλι
Καθώς η Τουρκική Δημοκρατία παλεύει με μια βαθιά οικονομική κρίση, οι επιπτώσεις της έχουν αντίκτυπο στην πολιτική της σκηνή, επηρεάζοντας ιδιαίτερα τα πρόσφατα εκλογικά αποτελέσματα. Η προβληματική οικονομία της χώρας, που χαρακτηρίζεται από έναν πληθωρισμό που ξεπερνά το 65% και ένα εθνικό νόμισμα, τη λίρα, που έχει χάσει το 80% της αξίας της τα τελευταία πέντε χρόνια, αποτελεί απόδειξη των αντίξοων συνθηκών που αντιμετωπίζει ο λαός της. Η εν λόγω οικονομική ύφεση έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ήττα του κυβερνώντος κόμματος, υπό τον Έρντογαν, στις δημοτικές εκλογές.
Οι επικριτές κατηγορούν συχνά την κυβέρνηση Έρντογαν ότι δεν αντιλαμβάνεται τη σοβαρότητα των δυσκολιών του απλού λαού εν μέσω αυτής της οικονομικής αναταραχής. Καθ’ όλη τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, η αντιπολίτευση κεφαλαιοποίησε τις αυξανόμενες ανησυχίες για την κλιμάκωση του κόστους ζωής, διαμορφώνοντάς το ως βασικό εκλογικό ζήτημα.
Ο Ιμάμογλου, ο δημοφιλής νεοεκλεγείς δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης και στέλεχος της αντιπολίτευσης, έκανε προεκλογική εκστρατεία με το σύνθημα “Η χώρα μας δεν αξίζει τη φτώχεια”. Η κριτική του στην οικονομική πολιτική του Ερντογάν, η οποία, όπως υποστήριξε, “ανέτρεψε τους νόμους της οικονομίας”, βρήκε απήχηση στο εκλογικό σώμα, οδηγώντας στην πειστική νίκη του και στην επανεκλογή του για άλλη μια θητεία.
Η υπόσχεση του Έρντογαν να αναζωογονήσει την οικονομία αποτέλεσε ακρογωνιαίο λίθο της εκστρατείας του για μια τρίτη συνεχή προεδρική θητεία το 2023. Παρά τις διαβεβαιώσεις αυτές, το οικονομικό τοπίο παρέμεινε ζοφερό. Μετά τις εκλογές, ο Έρντογαν αναγνώρισε την ήττα του κόμματός του σε μια ομιλία προς τους υποστηρικτές του από το μπαλκόνι του προεδρικού μεγάρου. Ερμήνευσε το εκλογικό αποτέλεσμα ως εκδήλωση της βούλησης του λαού και ως “σημείο καμπής” και όχι ως τέλος, διαβεβαιώνοντας ότι η δημοκρατία και το έθνος θα βγουν νικητές.
Ο Έρντογαν δεσμεύτηκε να αντιμετωπίσει τις ελλείψεις που οδήγησαν στα εκλογικά αποτελέσματα και να συνεχίσει να εφαρμόζει το οικονομικό πρόγραμμα της κυβέρνησης, με στόχο την καταπολέμηση του πληθωρισμού.
Η βαθιά οικονομική κρίση στην Τουρκική Δημοκρατία και η επίδρασή της στην πολιτική αλλαγή υπογραμμίζουν την περίπλοκη σχέση μεταξύ της οικονομικής ευρωστίας και της πολιτικής σταθερότητας. Η αντίδραση του εκλογικού σώματος, που ευνοεί την αντιπολίτευση λόγω της οικονομικής δυσαρέσκειας, σηματοδοτεί την απαίτηση για αλλαγή και λογοδοσία από τους ηγέτες. Ενόσω η Τουρκία διανύει αυτή τη δύσκολη περίοδο, η ικανότητα της κυβέρνησης να εφαρμόσει αποτελεσματικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις θα βρίσκεται υπό στενή παρακολούθηση.
Η υπόσχεση της αντιμετώπισης του πληθωρισμού και της αναζωογόνησης της οικονομίας όχι μόνο αποτελεί τον πυρήνα της μελλοντικής πολιτικής ατζέντας του Ερντογάν, αλλά και μια κρίσιμη δοκιμασία της ικανότητας της κυβέρνησής του να ανταποκριθεί στις πιεστικές ανάγκες των πολιτών της.
Αυτή η πολιτική αναπροσαρμογή στην Τουρκία, εν μέσω οικονομικών αντιξοοτήτων, βάζει σε δοκιμασία την ανθεκτικότητα των δημοκρατικών διαδικασιών και τη σημασία της οικονομικής διακυβέρνησης στη διαμόρφωση του πολιτικού τοπίου. Η στροφή του εκλογικού σώματος προς την αντιπολίτευση, με γνώμονα τις οικονομικές διαμαρτυρίες, υποδηλώνει μια ευρύτερη απαίτηση για διαφάνεια, μεταρρυθμίσεις και μια πιο δίκαιη κατανομή των πόρων.
Καθώς η Τουρκία προσπαθεί να ξεπεράσει τις οικονομικές της προκλήσεις, ο κόσμος παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στη εν λόγω χώρα, κατανοώντας τις ευρύτερες επιπτώσεις που θα έχουν αυτές στην περιφερειακή σταθερότητα και την παγκόσμια οικονομική τάξη πραγμάτων.
Η πλοήγηση προς μια νέα εποχή
Ο απόηχος των δημοτικών εκλογών της Τουρκίας υπέδειξε μια σαφή απαίτηση για μετασχηματισμό στο εσωτερικό της χώρας, προαναγγέλλοντας αυτό που πολλοί βλέπουν ως την αυγή μιας νέας εποχής. Η νίκη της αντιπολίτευσης, ιδίως του CHP, ερμηνεύτηκε όχι μόνο ως εντολή για αλλαγή αλλά και ως σημαντική καμπή στο πολιτικό κλίμα της Τουρκίας. Ο Özgür Özel, ηγέτης του CHP, υπογράμμισε αυτό το πνεύμα, δηλώνοντας ότι η απόφαση του εκλογικού σώματος “ανοίγει την πόρτα σε ένα νέο πολιτικό κλίμα στη χώρα μας, εξισορροπώντας τη δυσανάλογη κυβερνητική δύναμη σε επίπεδο δήμων”.
Τα εκλογικά αποτελέσματα λειτουργούν ως μομφή προς το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Έρντογαν λόγω της οικονομικής κακοδιαχείρισης και επιπλέον σηματοδοτούν την απροθυμία του αστικού πληθυσμού με κοσμικές πεποιθήσεις να υποστηρίξει τον περαιτέρω εξισλαμισμό. Παρά τις προσωπικές επικρίσεις, ο Έρντογαν παραμένει μια σεβαστή και αγαπητή φυσιογνωμία στην τουρκική πολιτική, αμφισβητώντας τις αφηγήσεις περί αυταρχισμού που προέρχονται από τη Δύση.
Πράγματι, ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας της εκλογικής διαδικασίας στην Τουρκία επιβεβαιώθηκε εκ νέου, ενισχύοντας το κύρος του Έρντογαν στη διεθνή σκηνή και παρέχοντας μια ευκαιρία στην κυβέρνησή του να ανακτήσει την εύνοια της κοινής γνώμης.
Προβλέποντας τη μελλοντική πορεία, η Τουρκική Δημοκρατία είναι πιθανό να γίνει μάρτυρας μιας φάσης φιλελευθεροποίησης στην εσωτερική της πολιτική. Η σημερινή ηγεσία αναμένεται να εντείνει τις προσπάθειες κατά της διαφθοράς, να ενισχύσει την κοινωνική στήριξη του λαού και ενδεχομένως να εφαρμόσει αλλαγές στο ανθρώπινο δυναμικό του ΑΚΡ, ιδίως σε περιφερειακό επίπεδο. Αυτή η αναπροσαρμογή μπορεί επίσης να επεκταθεί όσον αφορά την επανεκτίμηση των συμμαχιών και των συνεργασιών.
Στο διεθνές μέτωπο, η Άγκυρα είναι έτοιμη να συνεχίσει την προσέγγισή της σχετικά με τη Δύση, ιδίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση, αξιοποιώντας αυτή την ευθυγράμμιση για να εξισορροπήσει τις επικρίσεις της αντιπολίτευσης, διατηρώντας παράλληλα προσεκτικά τις σχέσεις της χώρας με μη δυτικούς εταίρους. Αυτή η λεπτή πράξη εξισορρόπησης στις εξωτερικές σχέσεις αντανακλά μια στρατηγική προσπάθεια να πλοηγηθεί στις πολυπλοκότητες της παγκόσμιας γεωπολιτικής, μεριμνώντας για τη διασφάλιση των συμφερόντων της Τουρκίας εν μέσω μεταβαλλόμενων συμμαχιών.
Οι δημοτικές εκλογές σηματοδότησαν πράγματι μια κομβική στιγμή για την Τουρκία, προκαλώντας μια αναστοχαστική αξιολόγηση των εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών της. Το κάλεσμα του εκλογικού σώματος για αλλαγή είναι σαφές και οι απαντήσεις τόσο του κυβερνώντος κόμματος όσο και της αντιπολίτευσης θα διαμορφώσουν την πορεία της χώρας τα επόμενα χρόνια. Καθώς η Τουρκική Δημοκρατία βρίσκεται σε αυτό το σταυροδρόμι, οι ενέργειες που θα αναλάβουν οι ηγέτες της θα καθορίσουν όχι μόνο το πολιτικό τοπίο της χώρας αλλά και τον ρόλο της στην παγκόσμια σκηνή.
Η πορεία προς την ελευθεροποίηση, τη διαφάνεια και τις ενισχυμένες δημοκρατικές διαδικασίες προσφέρει έναν οδικό χάρτη για την αντιμετώπιση των άμεσων προκλήσεων, θέτοντας παράλληλα τις βάσεις για βιώσιμη ανάπτυξη και σταθερότητα. Καθώς η Τουρκική Δημοκρατία πλοηγείται μέσα σε αυτούς τους μετασχηματισμούς, η ανθεκτικότητα των δημοκρατικών θεσμών της και το στρατηγικό όραμα της ηγεσίας της θα είναι ζωτικής σημασίας πυξίδα για την καθοδήγηση της χώρας προς ένα ευημερούν και χωρίς αποκλεισμούς μέλλον.
Η προσαρμογή στη μεταβαλλόμενη παγκόσμια τάξη
Στο εξελισσόμενο μωσαϊκό των διεθνών σχέσεων, η παλαιά παγκόσμια τάξη αναδιαμορφώνεται, προαναγγέλλοντας νέους κανόνες εμπλοκής στην παγκόσμια σκηνή. Ο μετασχηματισμός αυτός απαιτεί στρατηγικές προσαρμογές από όλα τα έθνη, με την Τουρκία να αντιμετωπίζει το δικό της μοναδικό σύνολο προκλήσεων και ευκαιριών.
Η παρακμή του μονοπολικού κόσμου, στον οποίο κυριαρχούσαν οι ΗΠΑ μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, έχει δώσει τη θέση της σε μια περισσότερο πολυπολική τάξη. Οι αναδυόμενες δυνάμεις διεκδικούν την επιρροή που τους αναλογεί, ενώ οι παραδοσιακές συμμαχίες επαναξιολογούνται. Για την Τουρκική Δημοκρατία, μια χώρα που εκτείνεται σε δύο ηπείρους και ανάμεσα σε πολλαπλά ρήγματα -γεωπολιτικά, πολιτισμικά και οικονομικά- το μεταβαλλόμενο τοπίο προσφέρει έναν καμβά, που οφείλει να αξιοποιήσει προκειμένου να επαναπροσδιορίσει το ρόλο της.
Η γεωπολιτική θέση της Τουρκίας ήταν συχνά το ατού της στις διεθνείς σχέσεις. Καθώς η παγκόσμια τάξη πραγμάτων αλλάζει, η Τουρκική Δημοκρατία επαναπροσδιορίζει τις συμμαχίες της. Οι ιστορικοί δεσμοί της με τη Δύση μέσω του ΝΑΤΟ και οι φιλοδοξίες της για ένταξη στην ΕΕ επαναξιολογούνται υπό το πρίσμα της αμφιθυμίας της ΕΕ και των μεταβαλλόμενων προτεραιοτήτων της Αμερικής.
Εν τω μεταξύ, οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία και την Κίνα αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία, τόσο σε οικονομικό όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο. Η εξισορρόπηση αυτών των σχέσεων με ταυτόχρονη διατήρηση της στρατηγικής της αυτονομίας θα είναι ζωτικής σημασίας πρόκληση.
Σε έναν πολυπολικό κόσμο, η οικονομική αλληλεξάρτηση μπορεί να είναι δίκοπο μαχαίρι. Η οικονομία της Τουρκίας, η οποία έχει αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις, πρέπει να προσαρμοστεί προκειμένου να ανθήσει εν μέσω παγκόσμιων οικονομικών ανακατατάξεων. Η διαφοροποίηση των εμπορικών εταίρων, η προσέλκυση ξένων επενδύσεων και η ενίσχυση της τεχνολογικής καινοτομίας αποτελούν βήματα προς την εξασφάλιση της οικονομικής της ανθεκτικότητας.
Ο ρόλος της Τουρκίας στην περιφερειακή σταθερότητα, ιδίως στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο, έχει καταστεί πολύ πιο σημαντικός. Οι ενέργειές της στη Συρία, τη Λιβύη και τη σύγκρουση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μεταξύ άλλων, αντικατοπτρίζουν τις ευρύτερες περιφερειακές φιλοδοξίες της. Η εξισορρόπηση αυτών των παρεμβάσεων με την ανάγκη για περιφερειακή σταθερότητα θα είναι μια πολύ ευαίσθητη προσπάθεια.
Το εσωτερικό πολιτικό τοπίο θα επηρεάσει επίσης την διεθνή στάση της Τουρκίας. Η διακυβέρνηση του προέδρου Έρντογαν και του ΑΚΡ έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη διακυβέρνηση και τη χάραξη πολιτικής. Το αποτέλεσμα των πρόσφατων δημοτικών εκλογών και η οικονομική κατάσταση υποδηλώνουν ότι οι ψηφοφόροι επιδιώκουν αλλαγή. Το πώς αυτό μεταφράζεται στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας μένει ακόμη να φανεί.
Εν κατακλείδι, καθώς η παγκόσμια τάξη πραγμάτων διέρχεται μια περίοδο μετάβασης, η Τουρκική Δημοκρατία βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Η στρατηγική της θέση και η ιστορική της κληρονομιά της δίνουν τη δυνατότητα να αποτελέσει κεντρικό παράγοντα στη νέα παγκόσμια τάξη. Ωστόσο, αυτό θα απαιτήσει μια επιδέξια ισορροπία μεταξύ διπλωματίας, οικονομικής διορατικότητας, περιφερειακής συνεργασίας και εσωτερικής σταθερότητας. Οι επιλογές της ηγεσίας και του λαού της Τουρκίας τα επόμενα χρόνια δεν θα διαμορφώσουν μόνο το μέλλον του έθνους αλλά θα επηρεάσουν και το αναδυόμενο παγκόσμιο τοπίο, όπου η αλληλεπίδραση των δυνάμεων είναι περισσότερο δυναμική από ποτέ.
Πηγή: https://www.rt.com/news/595648-turkiye-erdogan-era-over/
