Η Ουάσινγκτον ξεσκόνισε την παλιά της εργαλειοθήκη για να επαναπροσεγγίσει τον ψυχροπολεμικό σύμμαχό της, την Τουρκία, και να αναζωογονήσει τη θνησιγενή συμμαχία τους για να εξυπηρετήσει τα γεωστρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ στο ραγδαία μεταβαλλόμενο περιφερειακό περιβάλλον. Αυτό απορρέει από τη συνειδητοποίηση ότι, ανεξάρτητα από τη δαιμονοποίηση του προέδρου Ρετζέπ Ερντογάν ως ακραίου, οι δυνατότητες της Τουρκίας ως “swing state” παραμένουν μια γεωπολιτική πραγματικότητα.
Σημ. Μετ. Στην αμερικανική πολιτική ορολογία, ένα ταλαντευόμενο/εναλλασσόμενο κράτος (swing state)(επίσης γνωστό ως κράτος μαχόμενου πεδίου, αμφίρροπο κράτος ή πορφυρή πολιτεία, αντίστοιχα battleground state, toss-up state or purple state) είναι κάθε κράτος που θα μπορούσε εύλογα να προσαρτηθεί είτε μέσω τον υποψηφίου των Δημοκρατικών είτε του υποψηφίου των Ρεπουμπλικανών (ενός ή άλλου κόμματος) με εκλογικές διαδικασίες σε πολιτειακό επίπεδο, πιο συχνά σε προεδρικές εκλογές, με την εναλλαγή των κομμάτων, από τη διαδικασία μετατόπισης ψήφων.
Αναμφισβήτητα, αυτή η συνειδητοποίηση ακολουθεί την κατανόηση από πλευράς Ουάσιγκτον – παρά τη δυσανασχέτησή της -ότι το παλιό δόγμα του “είστε είτε μαζί μας, είτε εναντίον μας” δεν μπορεί και δεν πρέπει να ισχύει για αναδυόμενες χώρες όπως είναι η Τουρκία – ή η Ινδία, η Ινδονησία, η Βραζιλία κ.λπ. για το θέμα αυτό – σε μια εποχή που η επιρροή των ΗΠΑ στις παγκόσμιες υποθέσεις μειώνεται.
Πράγματι, η σημασία της Τουρκίας για τις διεθνείς πολιτικές επιδιώξεις των ΗΠΑ έχει ενισχυθεί απότομα σε άμεση αναλογία με την αντιπαράθεση των ΗΠΑ με τη Ρωσία, η οποία έχει ανακύψει από τον πόλεμο δι’ αντιπροσώπων στην Ουκρανία που ξεκίνησε το 2014 και έχει αναδειχθεί στον Πρώτο Κύκλο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και διπλωματίας σήμερα, όταν η σινορωσική σχέση έχει φτάσει στο επίπεδο μιας οιονεί συμμαχίας και ενώ το σύστημα της διατλαντικής συμμαχίας έχει υποστεί μεγάλη πίεση.
Ωστόσο, σε αυτό το πλαίσιο, η Ρωσία συνεχίζει να επιδιώκει μια εγγενή, αμοιβαία επωφελή εταιρική σχέση με την Τουρκία σε μια ιστορική συγκυρία και όχι ως απόρροια των διακυμάνσεων της τουρκοαμερικανικής σχέσης. Πράγματι, μια τέτοια προσέγγιση είναι επίσης εύστοχη επειδή η Ρωσία και η Τουρκία είχαν μια δύσκολη κοινή ιστορία.
Η Μόσχα επικεντρώνεται στο να εισάγει όσο το δυνατόν περισσότερο θετικό περιεχόμενο στις σχέσεις της με την Άγκυρα, ιδίως υπό τις συνθήκες των κυρώσεων, γεγονός που δημιούργησε ομάδες συμφερόντων στην τουρκική πλευρά και ενίσχυσε σημαντικά την “ήπια ισχύ” της Ρωσίας στην Ανατολία. (Παρόμοιο φαινόμενο παρατηρείται και σε σχέση με την Ινδία).
Κατά συνέπεια, ενώ ο Ερντογάν μπορεί να θεωρεί τη Ρωσία χρήσιμο εξισορροπητικό παράγοντα έναντι των ΗΠΑ, η Μόσχα δεν βλέπει κανένα λόγο να αισθάνεται ενοχλημένη από το πρόσφατο ξεπάγωμα των δεσμών της Τουρκίας με τις ΗΠΑ. Ενδεχομένως, αυτός θα μπορούσε να είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δεν έχει προγραμματίσει ακόμη την καθυστερημένη επίσκεψή του στην Τουρκία, παρόλο που ο Ερντογάν ήταν φανερά διακαής από την επιθυμία του να πραγματοποιηθεί πριν από τη δική του επικείμενη επίσκεψη στις ΗΠΑ στις 9 Μαΐου.
Κατόπιν αυτού, η Ρωσία δεν μπορεί παρά να έχει πλήρη επίγνωση ότι η Τουρκία είναι μια ξεχωριστή χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, η οποία επιδιώκει πραγματικά τη διεύρυνση της σχέσης μαζί της και είναι προσηλωμένη σε μια δυναμική εταιρική σχέση, η οποία αφορά ένα ευρύ φάσμα που εκτείνεται από τον τομέα της ενέργειας έως των πυραύλων και του τουρισμού και όταν την ίδια στιγμή, έχει μια εξαιρετικά ισορροπημένη σχέση με το Ιράν, τον σημαντικότερο εταίρο της Ρωσίας στη Δυτική Ασία.
Φυσικά, η προσωπική σχέση μεταξύ του Ερντογάν και του Βλαντίμιρ Πούτιν υπήρξε βασικός παράγοντας στην προκειμένη περίπτωση, αν και η επίδρασή της έχει κάπως εξασθενήσει μετά τα πρόσφατα παζάρια της Τουρκίας με τις ΗΠΑ σχετικά με την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, γεγονός που αποτελεί σοβαρό πλήγμα για τα βασικά συμφέροντα της Ρωσίας στον αρκτικό βορρά, μια περιοχή βαθιάς στρατηγικής ανησυχίας για τη Μόσχα, δεδομένου ότι εκεί βρίσκεται η βάση του ρωσικού στόλου υποβρυχίων που είναι εξοπλισμένα με πυρηνικά όπλα.
Από αμερικανικής πλευράς, η ρωσοτουρκική συνεργασία είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας, η οποία βρίσκεται στη δίνη της σύγκρουσης στην Ουκρανία. Βάσει της Σύμβασης του Montreux (1936), η Τουρκία ελέγχει τα στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου, η πρόσβαση στα οποία θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα όσον αφορά τις επεκτατικές στρατηγικές των ΗΠΑ για το ΝΑΤΟ αυτή τη στιγμή. Φυσικά, το κλείσιμο του Βοσπόρου από την Τουρκία στα πολεμικά πλοία των δυτικών χωρών υπό τις συνθήκες πολέμου που επικρατούν στην Ουκρανία, γέρνει την πλάστιγγα των δυνάμεων στη Μαύρη Θάλασσα υπέρ της Ρωσίας.
Εκτός αυτού, η ασφάλεια της Μαύρης Θάλασσας και της Ανατολικής Μεσογείου έχει αντίκτυπο στην αυξανόμενη παρουσία της Ρωσίας στη Βόρεια Αφρική, την περιοχή του Σαχέλ και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία στο σύνολό της, χώρες οι οποίες είναι πλούσιες σε ορυκτά. Αφού η Δύση κατάφερε να φέρει την Αρμενία στη τροχιά της και να απομακρύνει τη ρωσική ειρηνευτική δύναμη στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, η επόμενη φάση θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μια πίεση του ΝΑΤΟ για να κλείσει τη ρωσική βάση στην Αρμενία. Ως εκ τούτου, η επιρροή της Τουρκίας στην Υπερκαυκασία είναι δυνητικά ένα παιχνίδι που αλλάζει μακροπρόθεσμα, εκεί όπου οι ανήσυχες μουσουλμανικές δημοκρατίες της Ρωσίας στον Βόρειο Καύκασο βρίσκονται στο στόχαστρο της Δύσης.
Σε γενικές γραμμές, η Τουρκία καθίσταται απαραίτητος συμμετέχων στην “εκτός περιοχής” εκστρατευτική ατζέντα του ΝΑΤΟ, η οποία φτάνει μέχρι την Υπερκαυκασία και την Κασπία και παραπέρα λοξοδρομεί προς την Κεντρική Ασία και το Αφγανιστάν σε ένα ευρύ τόξο που θα μπορούσε να φέρει το δυτικό σύστημα συμμαχιών κατευθείαν στην ευρύτερη γειτονιά της Ινδίας σε μια μεγάλη ευρασιατική στροφή που παραπέμπει στη θεωρία της Ενδοχώρας (Heartland) του Mackinder: “Όποιος κυβερνά την Ανατολική Ευρώπη, κυβερνά την Ενδοχώρα, όποιος κυβερνά την Ενδοχώρα, κυβερνά το Παγκόσμιο Νησί, όποιος κυβερνά το Παγκόσμιο Νησί, κυβερνά τον Κόσμο”. (1904)
Ο Mackinder έτεινε να είναι υπερβολικά ευρωκεντρικός, αλλά η σημασία της Ευρασιατικής Ενδοχώρας όχι μόνο δεν έχει μειωθεί – δεδομένου ότι στεγάζει τους περισσότερους από τους εναπομείναντες ορυκτούς πόρους του κόσμου – αλλά μάλλον έχει αυξηθεί μετά την άνοδο της Κίνας ως υπερδύναμης και την Πρωτοβουλία της, την Belt and Road.
Παρόλο που η Ρωσία έχασε την πολιτική της επιρροή στην Ανατολική Ευρώπη τη δεκαετία του 1980, εξακολουθεί να ελέγχει την Ενδοχώρα. Ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ και άτυπος σύμβουλος Ομπάμα/Μπάιντεν, Zbigniew Brzezinski βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στη θεωρία του Mackinder στο βιβλίο του The Grand Chessboard,που έγραψε με μεγάλη προνοητικότητα, το 1997:
“Η γεωπολιτική έχει μετακινηθεί από την περιφερειακή στην παγκόσμια διάσταση, με την επικράτηση σε ολόκληρη την ευρασιατική ήπειρο να αποτελεί την κύρια βάση για την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, μια μη ευρασιατική δύναμη, απολαμβάνουν σήμερα τη διεθνή πρωτοκαθεδρία, με την ισχύ τους να αναπτύσσεται άμεσα σε τρεις περιφέρειες της ευρασιατικής ηπείρου …. Εντούτοις, είναι εκεί στο σημαντικότερο γήπεδο του πλανήτη -την Ευρασία- που θα μπορούσε κάποια στιγμή να προκύψει ένας δυνητικός αντίπαλος της Αμερικής”.
Αρκεί να πούμε ότι το ταξίδι του Ερντογάν στον Λευκό Οίκο στις 9 Μαΐου, το πρώτο ανάλογο, γεγονός κατά τη διάρκεια της προεδρίας Μπάιντεν, θα προσεχθεί ιδιαίτερα. Ο Μπάιντεν νόμιζε ότι τιμωρούσε τον Ερντογάν για την ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική του αγνοώντας τον, αλλά τώρα σκύβει το κεφάλι, αφού η συνεργασία της Τουρκίας μπορεί να “αλλάξει το παιχνίδι” όσον αφορά την προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων σε μια σειρά θεμάτων.
Ωστόσο, ένα άλλο θέμα είναι ότι και ο Ερντογάν θα έχει μια λίστα αιτημάτων να συζητήσει με τον Μπάιντεν και είναι βέβαιο ότι θα είναι ένας απαιτητικός και εξουθενωτικός συνομιλητής. Η ουσία είναι ότι η όποια τουρκοαμερικανική εγκαρδιότητα θα οριοθετηθεί από τα αναδυόμενα πολεμικά σύννεφα στη Δυτική Ασία, πέρα από το έλλειμμα εμπιστοσύνης στη σχέση που απορρέει από την αποτυχημένη απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος του 2016 κατά του Ερντογάν και την επακόλουθη συμμαχία του Πενταγώνου με τους Κούρδους στη Συρία, οι οποίοι υποδαυλίζουν τον κουρδικό αυτονομισμό στο εσωτερικό της Τουρκίας.
Η Τουρκία αρνήθηκε να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία και αντίθετα έδειξε ετοιμότητα για επέκταση των σχέσεων μαζί της. Πάνω από 6 εκατομμύρια Ρώσοι τουρίστες επισκέφθηκαν την Τουρκία πέρυσι. Σε μείζονα περιφερειακά και διεθνή ζητήματα, η στάση της Τουρκίας αποκλίνει όλο και περισσότερο από τη στάση της Ουάσινγκτον.
Ως εκ τούτου, η Τουρκία δεν προσχώρησε στον υπό την ηγεσία των ΗΠΑ συνασπισμό που αντιμετωπίζει τους Χούτις στην Ερυθρά Θάλασσα. Κατά τη διάρκεια της περασμένης εβδομάδας, αποκαλύφθηκε ότι η Τουρκία έχει υποβάλει αίτηση για συμμετοχή στον Διεθνή Ερευνητικό Σεληνιακό Σταθμό που έχουν ξεκινήσει από κοινού η Κίνα και η Ρωσία (προτιμώντάς το αντί για το πρόγραμμα εξερεύνησης της σελήνης της NASA, γνωστό ως Artemis).
Επιπλέον, η Τουρκία καταδίκασε έντονα την ισραηλινή αεροπορική επιδρομή κατά του κτιρίου της ιρανικής πρεσβείας στη Δαμασκό την 1η Απριλίου, ενώ η αντίδρασή της στην αεροπορική επιδρομή του Ιράν κατά του Ισραήλ στις 13 Απριλίου καθυστέρησε και κινήθηκε σε υποτονικό ύφος, εκφράζοντας πρωτίστως ανησυχία για την πιθανή εξάπλωση της σύγκρουσης του Ισραήλ στη Γάζα στην ευρύτερη περιοχή, ακολουθούμενη από την ανησυχία ότι η διεθνής προσοχή μπορεί να μετατοπιστεί από την τραγωδία της Γάζας.
Πράγματι, η Τουρκία είναι η μόνη χώρα του ΝΑΤΟ που αρνήθηκε να υποστηρίξει την κοινή δήλωση της περασμένης Πέμπτης υπό την αιγίδα των ΗΠΑ κατά του Ιράν, αναφορικά με την επίθεση αντιποίνων κατά του Ισραήλ.
Πηγή: https://www.indianpunchline.com/us-woos-estranged-nato-ally-turkey/
