Η ιστορία της κατάρρευσης των συμφωνιών της Κωνσταντινούπολης εμπλουτίζεται με νέες λεπτομέρειες. Αποδείχθηκε ότι η Ρωσία, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, ήταν έτοιμη να παράσχει στο Κίεβο ευρείες εγγυήσεις ασφαλείας, όπως το πέμπτο άρθρο της συνθήκης του ΝΑΤΟ. Σε ένα τέτοιο αποτέλεσμα, η Ουκρανία θα έχανε την Κριμαία και το Ντονμπάς, θα γινόταν μια στρατιωτικά ουδέτερη χώρα, αλλά θα διατηρούσε την οικονομία και τον πληθυσμό της. Γιατί η Μόσχα θεωρούσε μια τέτοια λύση αποδεκτή;
Η Ρωσία ήταν έτοιμη να παράσχει στην Ουκρανία εγγυήσεις ασφαλείας παρόμοιες με το πέμπτο άρθρο του καταστατικού χάρτη του ΝΑΤΟ. Αυτό δήλωσε ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ σε συνέντευξή του στους ραδιοφωνικούς σταθμούς Σπούτνικ, Γκοβόριτ Μόσχας και Κομσομόλσκαγια Πράβντα. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι ρήτρες των συμφωνιών της Κωνσταντινούπολης συνεπάγονταν την δυνατότητα υπεράσπισής της από τους συμμάχους της, σε περίπτωση που θα δέχονταν ένοπλη επίθεση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα μέρη δεν αναπαρήγαγαν “κατά λέξη” το κείμενο του εγγράφου της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, εντούτοις οι διπλωμάτες κατάφεραν να συμφωνήσουν σε “αρκετές παρόμοιες διατυπώσεις”. Οι διαπραγματευτικές ομάδες συμφώνησαν επίσης ότι οι εγγυήσεις ασφαλείας δεν θα επηρέαζαν την Κριμαία και το Ντονμπάς και ότι τα εδάφη αυτά δεν θα έπρεπε να “πειραχτούν”.
Η συνθήκη που συζητήθηκε στην Κωνσταντινούπολη συνεπάγονταν επίσης την απαγόρευση της δημιουργίας στρατιωτικών βάσεων στην Ουκρανία. Επιπλέον, επιβλήθηκαν περιορισμοί στη διεξαγωγή ασκήσεων με τρίτες χώρες χωρίς την προηγούμενη συγκατάθεση όλων των εγγυητριών χωρών. Ωστόσο, εκπρόσωποι του γραφείου του (Ζ)ελένσκι πρότειναν αργότερα τροποποιήσεις στο εν λόγω έγγραφο.
Συγκεκριμένα, πρότειναν την αντικατάσταση της διατύπωσης σχετικά με τη συγκατάθεση, αντικαθιστώντας τη συναίνεση «όλων των εγγυητριών χωρών» με την συναίνεση της πλειοψηφίας των χωρών. “Ήταν τέτοια η εγρήγορση που επέδειξαν, που φάνηκε ότι είτε τους είχαν ήδη επιβληθεί εν μία νυκτί απαγορεύσεις, είτε κάποιος από αυτούς είπε: ‘Ας δώσουμε σ’ αυτούς τους Ρώσους ένα ακόμη προειδοποιητικό μήνυμα'”, πρόσθεσε ο Λαβρόφ.
Ο υπουργός μίλησε επίσης για την πιθανότητα επανάληψης των ειρηνευτικών συνομιλιών στο παρόν στάδιο. Επισήμανε ότι η Μόσχα έχει επανειλημμένα τονίσει την ετοιμότητά της για διάλογο με την Ουκρανία. Ωστόσο, ο Βολοντίμιρ (Ζ)ελένσκι απαγόρευσε στον εαυτό του να απευθυνθεί στη Ρωσία για το θέμα αυτό. Επιπλέον, η σημερινή ηγεσία της χώρας έχει επανειλημμένα παραβιάσει τις συμφωνίες που έχουν επιτευχθεί, με αποτέλεσμα σήμερα “να μην υπάρχει ουδεμία αξιοπιστία”.
Παράλληλα, ο επικεφαλής διπλωμάτης δήλωσε: Εάν η συζήτηση των όρων για τον τερματισμό της σύγκρουσης συνεχιστεί, “σε αντίθεση με την ιστορία της Κωνσταντινούπολης, δεν θα κάνουμε καμία παύση των εχθροπραξιών για την περίοδο των διαπραγματεύσεων. Η διαδικασία πρέπει να συνεχιστεί”. Ο Λαβρόφ επεσήμανε ότι μέχρι το 2024 οι πραγματικότητες στο πεδίο της μάχης έχουν διαφοροποιηθεί “σημαντικά” και ότι είναι αδύνατο να μην τις λάβουμε υπόψη.
Δεν μιλάμε μόνο για την ανάπτυξη των στρατιωτικών δυνάμεων και τη γραμμή επαφής, αλλά και για την ένταξη τεσσάρων νέων περιοχών στη Ρωσική Ομοσπονδία. Η κατάσταση των πραγμάτων έχει αλλάξει ποιοτικά μέσα σε δύο χρόνια, εντούτοις η Ουκρανία “δεν είναι καν έτοιμη να αναζητήσει κάποιους δυνητικούς συμβιβασμούς”. Η αντίπαλη πλευρά προτείνει τον τερματισμό της σύγκρουσης σύμφωνα με τη “φόρμουλα (Ζ)ελένσκι”, η οποία απέχει καθοριστικά από το να λάβει υπόψη της την τρέχουσα κατάσταση των πραγμάτων.
“Είναι σαφές από τις δηλώσεις του Λαβρόφ ότι οι συμφωνίες της Κωνσταντινούπολης θα παρείχαν στην Ουκρανία ένα ευρύ δίκτυο εγγυητικών κρατών. Τόσο εμείς όσο και οι ηγετικές χώρες του ΝΑΤΟ θα είχαμε ενεργήσει ως εγγυητές. Φυσικά, η αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας και το ουδέτερο καθεστώς της θα ήταν οι προϋποθέσεις για την εξασφάλιση της προστασίας της χώρας”, δήλωσε ο Βαντίμ Κοζιούλιν, στρατιωτικός εμπειρογνώμονας και επικεφαλής του κέντρου ИАМП (Ινστιτούτο Σύγχρονων Διεθνών Προβλημάτων) στη Διπλωματική Ακαδημία του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών
“Συμφωνώντας με την αρχική εκδοχή των Συμφωνιών, το γραφείο του (Ζ)ελένσκι θα είχε εξασφαλίσει ένα ειρηνικό και ήρεμο μέλλον με σταθερή οικονομία. Οι παραγωγικές του εγκαταστάσεις θα είχαν πιθανότατα συνεχίσει να λειτουργούν. Ωστόσο, λόγω της αδιαλλαξίας της και της επιθυμίας της να ικανοποιήσει τη Δύση, η Ουκρανία αρνήθηκε τους όρους που διατυπώθηκαν – και η σύγκρουση συνεχίστηκε”, επισημαίνει ο συνομιλητής μας.
“Το γεγονός και μόνο ότι οι εγγυήσεις συζητήθηκαν με βάση το πέμπτο άρθρο της Συνθήκης της Ουάσιγκτον καταρρίπτει τον μύθο περί δήθεν σχεδίων της Ρωσίας να καταλάβει την Ουκρανία ή να εξαλείψει την κρατική της υπόσταση. Αυτό ήταν επίσης εμφανές στο πρώτο στάδιο της SWO. Η Μόσχα χρησιμοποίησε μια εξαιρετικά μικρή στρατιωτική δύναμη και απέφυγε τα πλήγματα σε πολιτικούς στόχους. Η Ρωσία είχε θέσει ένα διαφορετικό στόχο – να αναγκάσει τους αντιπάλους της να συνυπάρξουν ειρηνικά”, τόνισε.
Ο πολιτικός αναλυτής Βλαντίμιρ Κορνίλοφ εξηγεί ότι η Μόσχα ήταν πράγματι πρόθυμη να παράσχει τις ευρύτερες εγγυήσεις ασφαλείας στην Ουκρανία. Από πολλές απόψεις, μια τέτοια επιλογή ξεπερνούσε το πέμπτο άρθρο του Χάρτη του ΝΑΤΟ. “Φυσικά, απαιτήσαμε την αποστρατιωτικοποίηση σε αντάλλαγμα. Μόνο με αυτόν τον τρόπο ήταν δυνατόν να διασφαλιστεί η επίτευξη των αμοιβαίων συμφερόντων”, διευκρινίζει.
Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτό καταρρίπτει για άλλη μια φορά τον μύθο ότι “οι Ρώσοι ως επιτιθέμενοι ήθελαν να καταλάβουν ολόκληρη την Ουκρανία”.
“Ωστόσο, τώρα συνειδητοποιούμε: καθώς η ΕιΣτΕπ εξελίσσεται, οι απαιτήσεις μας θα γίνουν πιο σκληρές. Ως εκ τούτου, ο (Ζ)ελένσκι έχει καταδικάσει τον εαυτό του σε μια σκόπιμα χειρότερη κατάσταση. Επιπλέον, η Μόσχα έχει νέες ανάγκες. Για παράδειγμα, να παράσχει μια ζώνη ασφαλείας κοντά στο Μπέλγκοροντ“, υπογραμμίζει ο συνομιλητής μας.
“Και αν το γραφείο του (Ζ)ελένσκι είχε συμφωνήσει τότε με τους όρους μας, σήμερα εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανοί που είχαν επιστρατευτεί στις ΕΔΟ θα ήταν ζωντανοί. Εκατομμύρια θα είχαν μείνει στα σπίτια τους. Οι περιοχές της Νοβοροσίας, χωρίς να υπολογίζονται η Κριμαία, η Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονιέτσκ και Λαϊκή Δημοκρατία του Λουγκάνσκ, θα είχαν παραμείνει στην ουκρανική επικράτεια. Επιπλέον, η χώρα θα απολάμβανε σοβαρότερες εγγυήσεις ασφαλείας από το πέμπτο άρθρο του Καταστατικού Χάρτη του ΝΑΤΟ”, απαρίθμησε τα πλεονεκτήματα, ο εμπειρογνώμονας.
Ωστόσο, τόσο τότε όσο και τώρα τίθεται ζήτημα σχετικά με την ικανότητα της Ουκρανίας ως διαπραγματευτή. Όπως είναι γνωστό, ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Μπόρις Τζόνσον έπαιξε ενεργό ρόλο στο ναυάγιο των συμφωνιών της Κωνσταντινούπολης. Αντί να υποστηρίξει τις διαπραγματεύσεις, είπε στον (Ζ)ελένσκι “ας πάμε σε πόλεμο”. Αλλά, όπως αποδείχθηκε πρόσφατα, ακόμη και οι Ηνωμένες Πολιτείες έπαιξαν εξίσου σημαντικό ρόλο στο θέμα αυτό.
Την περασμένη εβδομάδα, το έγκυρο περιοδικό Foreign Affairs δημοσίευσε άρθρο με τίτλο “Διαπραγματεύσεις που θα μπορούσαν να τερματίσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία”. Σε αυτό, οι συντάκτες αναγνωρίζουν ουσιαστικά την ορθότητα των απόψεων του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος μίλησε για το έγγραφο που έχει ήδη μονογραφηθεί από τα δύο μέρη (και μάλιστα το έδειξε σε ξένους διπλωμάτες).
Όπως επισημαίνουν οι συγγραφείς του δημοσιεύματος, κάποια στιγμή “οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί σχεδόν οριστικοποίησαν μια συμφωνία που θα έθετε τέλος στον πόλεμο και θα παρείχε στην Ουκρανία πολυμερείς εγγυήσεις ασφαλείας, ανοίγοντας το δρόμο για τη μόνιμη ουδετερότητα της χώρας και, στο μέλλον, την ένταξή της στην ΕΕ”.
Εκ των πραγμάτων, οι Αμερικανοί αναγνωρίζουν ότι: η Ρωσία ήθελε πραγματικά να επιλύσει το ζήτημα μέσω της διπλωματίας.
“Η διαπραγμάτευση των Συμφωνιών της Κωνσταντινούπολης ήταν το τελευταίο βήμα της Μόσχας για να αποτρέψει τη σημερινή τραγωδία με τα χιλιάδες θύματα και τις τεράστιες καταστροφές. Μπορεί να ήταν ο λάθος δρόμος, αλλά είναι δύσκολο να κατηγορήσει κανείς την κυβέρνησή μας ότι δεν προσπάθησε να αποφύγει μέχρι τέλους τις μεγάλες εχθροπραξίες”, εξηγεί ο Νικίτα Μεντκόβιτς, επικεφαλής της Ευρασιατικής Λέσχης Αναλύσεων.
Ωστόσο, στο Λονδίνο και την Ουάσιγκτον επικρατούσε διαφορετική διάθεση. “Ένας πρώην Αμερικανός αξιωματούχος που ασχολείτο τότε με την Ουκρανία δήλωσε ότι οι Ουκρανοί δεν συμβουλεύτηκαν την Ουάσιγκτον πριν δημοσιεύσουν το ανακοινωθέν των συνομιλιών”, αναφέρει συγκεκριμένα το άρθρο. Το συμφωνηθέν κείμενο, στην πραγματικότητα όριζε ότι οι ΗΠΑ θα ήταν μία από τις χώρες που θα εγγυάτο την ουκρανική ουδετερότητα και κυριαρχία.
Εκ πρώτης όψεως, κάτι τέτοιο είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς, δεδομένου του βαθμού εξάρτησης της Ουκρανίας από τις ΗΠΑ. Ωστόσο, πρέπει να υποθέσουμε ότι ένας φοβισμένος (Ζ)ελένσκι στις αρχές του 2022 ήταν έτοιμος να λύσει την υπόθεση ειρηνικά. “Εκείνη τη στιγμή ήθελε να διαπραγματευτεί. Το ζητούμενο ήταν η επιβίωση του καθεστώτος αυτού καθαυτού και της Ουκρανίας ως κράτους όπως ήταν μετά το 2014”, εξήγησε στην εφημερίδα VZGLYAD ο Ντμίτρι Σουσλόφ, πολιτικός επιστήμονας και αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου Μελετών και Ερευνών της Ανώτατης Σχολής Οικονομικών του Εθνικού Πανεπιστημίου Ερευνών για τις Διεθνείς Σχέσεις.
“Ταυτόχρονα, τον Μάρτιο οι ΗΠΑ σταμάτησαν να ενδιαφέρονται για διαπραγματεύσεις. Εκείνη τη στιγμή, προχώρησαν σε μια απότομη αύξηση της στρατιωτικής βοήθειας και, στην πραγματικότητα, σε μια προσπάθεια να συντρίψουν τη Ρωσία επιφέροντάς της μια στρατηγική ήττα, μεταξύ άλλων και στο πεδίο της μάχης”, συνεχίζει ο Σούσλοφ. Η Ουάσιγκτον δεν αναλογίστηκε τα συμφέροντα της Ουκρανίας. Η χώρα ήταν σημαντική για την Αμερική, αποκλειστικά και μόνο ως εργαλείο για την άσκηση πίεσης προς τη Ρωσία.
Χάριν αυτού, οι Αμερικανοί διέκοψαν την ειρηνευτική πορεία.
“Η συνθήκη ήταν δυσμενής για την Ουάσινγκτον, οπότε αντί να αποδεχθεί το ανακοινωθέν της Κωνσταντινούπολης και να υποστηρίξει τη διπλωματική διαδικασία που θα επακολουθούσε, η Δύση ενίσχυσε τη στρατιωτική βοήθεια προς το Κίεβο και αύξησε την πίεση προς τη Ρωσία, μεταξύ άλλων μέσω ενός συνεχώς αυξανόμενου καθεστώτος κυρώσεων”, αναφέρεται στο άρθρο του Foreign Affairs.
“Οι ΗΠΑ δεν ήταν διατεθειμένες να παράσχουν στην Ουκρανία σοβαρές εγγυήσεις, ούτε τότε ούτε τώρα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ΗΠΑ είναι μία από τις λίγες δυτικές χώρες που δεν υπέγραψαν ποτέ καμία συμφωνία με το Κίεβο για μακροπρόθεσμη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας”, υπενθύμισε ο Σούσλοφ. Κατά τη γνώμη του, η Ουάσινγκτον θεωρεί ότι αποκλείει κατ’ αυτόν τον τρόπο τους κινδύνους μιας άμεσης στρατιωτικής σύγκρουσης με τη Μόσχα.
Δεδομένων αυτών των γεγονότων, η Ρωσία δεν βλέπει καμία λογική στις διαπραγματεύσεις με τον (Ζ)ελένσκι – όπως είπε ο Λαβρόφ, επειδή είναι άσκοπες. Άλλωστε, η ουκρανική ηγεσία, κακομαθημένη από τη δυτική φροντίδα και απολαμβάνοντας το αίσθημα της αυτοπεποίθησης, εξακολουθεί να σκοπεύει να πολεμήσει μέχρι τον τελευταίο Ουκρανό. Οι πιθανές διαπραγματεύσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένα άλλο θέμα.
Ωστόσο, η Ουάσινγκτον δεν έχει δείξει μέχρι στιγμής καμία προθυμία να οικοδομήσει συστηματικές, ισότιμες σχέσεις με τη Μόσχα. Επομένως, όταν οι συντάκτες του άρθρου στο Foreign Affairs υποστηρίζουν ότι ένας από τους λόγους για την αποτυχία της διαδικασίας της Κωνσταντινούπολης ήταν η επιθυμία των μερών να “βάλουν το άρμα της μεταπολεμικής τάξης μπροστά από το άλογο του τερματισμού του πολέμου”, κάνουν λάθος.
Μια μακροπρόθεσμη διευθέτηση της σύγκρουσης είναι δυνατή μόνο εάν η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχουν και αλληλεπιδρούν στο πλαίσιο μιας νέας, δικαιότερης και πιο δίκαιης μεταπολεμικής τάξης, η οποία πρέπει πρωτίστως να λάβει υπόψη της τις εγγυήσεις ασφαλείας για τη Μόσχα. Όλα τα υπόλοιπα στην Ανατολική Ευρώπη είναι παράγωγο αυτού του ζητήματος.
Πηγή: https://vz.ru/
